Η στοχευμένη προσπάθεια να κλείσει ένα κέντρο πρόληψης κατά των εξαρτήσεων και προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας, πριν καν ανοίξει τα φτερά του στην κοινωνία, είναι πέραν κάθε λογικής. Σε μια περιοχή/περιφερειακή ενότητα όπως αυτή του Πειραιά, τη δεύτερη σε έκταση και πληθυσμό της Περιφέρειας Αττικής, με αυξημένες ανάγκες, καθώς ο πληθυσμός της, στη μεγαλύτερη έκτασή του, ανήκει σε φτωχά λαϊκά στρώματα και με μεγάλο ποσοστό νεαρών ατόμων και πλήθος περιστατικών που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξαρτήσεων και άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, σε συνθήκες που το φαινόμενο των τοξικοεξαρτήσεων διογκώνεται, εισβάλλοντας σε όλο και νεαρότερες ηλικίες οι πολιτικές θα έπρεπε να στοχεύουν κυρίαρχα στην πρόληψη, την ενημέρωση και την άμεση παρέμβαση.
Σε ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, απόλυτα συνδεδεμένο με τις κρισιακές καταστάσεις που όλοι και όλες βιώνουμε, η στάση της Πολιτείας, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των εμπλεκόμενων φορέων και των σωματείων θα έπρεπε να έχει δημιουργήσει ένα πλέγμα δράσεων και δομών από την πρόληψη έως την άμεση παρέμβαση, στήριξη, απεξάρτηση και επανένταξη.
Όλες οι επιστημονικές έρευνες αλλά και οι απόψεις ειδικών του χώρου επιμένουν ότι η πρόληψη είναι σημαντικό να λειτουργεί σε πολλά επίπεδα και να ξεκινά από μικρές ηλικίες, από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου, γιατί τότε δημιουργούνται οι βάσεις για την ανάπτυξη μιας υγιούς προσωπικότητας. Η πρόληψη έχει να κάνει με έναν καθημερινό τρόπο ζωής. Ξεπερνά τα όρια της παθητικής ενημέρωσης, στόχο έχει την ανάπτυξη και την καλλιέργεια μιας στάσης ζωής χωρίς εξαρτήσεις, η οποία σέβεται τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Πρόκειται για μια διαδικασία εκπαίδευσης κυρίως των νέων σε προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες για να μπορούν να ανταπεξέρχονται στις προκλήσεις και τις δυσκολίες της ζωής. Να μπορούν να διαχειρίζονται δύσκολες καθημερινές καταστάσεις, να αντιστέκονται στις πιέσεις, να αναγνωρίζουν τις ικανότητές τους και να επιλέγουν θετικές στάσεις ζωής. Σοβαρή είναι και η στήριξη και βοήθεια των γονέων αλλά και των εκπαιδευτικών από τα προγράμματα πρόληψης και ενημέρωσης σε θέματα εξαρτήσεων.
Η πρόληψη των εξαρτήσεων πρόκειται για μια νέα προσέγγιση αντιμετώπισης του φαινομένου στη χώρα μας που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Οι αρχικές προσπάθειες στόχευαν στη σωστή και έγκυρη ενημέρωση για τους κινδύνους της εξάρτησης και στον εκφοβισμό, με απώτερο σκοπό την αποτροπή των νέων από τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το κάπνισμα. Αποδείχθηκε όμως ότι με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο δεν μειώθηκε η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, αλλά αντίθετα το πρόβλημα αυξήθηκε γιατί η ενημέρωση λειτούργησε ουσιαστικά ως διαφήμιση στους νέους. Θεωρήθηκε επομένως αναγκαία η υιοθέτηση μιας άλλης στρατηγικής για την πρόληψη. Στις μέρες μας η πρόληψη συνίσταται σε μια διαδικασία προετοιμασίας των παιδιών και των νέων να διαχειρίζονται δύσκολες καταστάσεις ζωής. Πιο συγκεκριμένα τα προγράμματα πρόληψης βασίζονται σε προγράμματα συναισθηματικής νοημοσύνης, όπου τα παιδιά και οι νέοι εκπαιδεύονται στο να γνωρίζουν, να εκφράζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να λαμβάνουν αποφάσεις, να αντιμετωπίζουν δυσκολίες, να είναι αποφασιστικοί και να διεκδικούν, να επικοινωνούν καλύτερα με τους γύρω τους και κυρίως να πιστεύουν στον εαυτό τους και στις δυνατότητές τους.
Όμως, παρά τις έρευνες και τα αποτελέσματα είναι φανερή η κεντρική μετακίνηση από την ενίσχυση της πρόληψης στην συρρίκνωση της και στην εφαρμογή πολιτικών που εστιάζουν στην μείωση της βλάβης και την ασφαλή χρήση. Είναι, επίσης, φανερή η μετακίνηση από το δημόσιο χαρακτήρα της πρόληψης και συνολικά της υγείας σε συμφέροντα ιδιωτών. Συρρικνώνονται και απαξιώνονται οι δημόσιες δομές για να δοθούν, ως ώριμα φρούτα σε ιδιώτες που «τα κάνουν καλύτερα»!!
Πριν λίγες μέρες το ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ δημοσιοποίησε δελτίο τύπου-καταγγελία για την απόφαση του Δ.Σ. του κέντρου, την οποία και θα στείλει στο Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής για το κλείσιμο του ΚΠ και την αναστολή λειτουργίας του, με τη θετική ψήφο του Αντιπεριφερειάρχη Πειραιά, των εκπροσώπων των Δήμων Πειραιά, Κερατσινίου-Δραπετσώνας και του Οδοντιατρικού Συλλόγου Πειραιά. Καταψήφισε την πρόταση o εκπρόσωπος του Δήμου Νίκαιας Ρέντη κ. Π. Κατιφές και λευκό ψήφισε ο εκπρόσωπος του Δήμου Περάματος.
Σύντομο ιστορικό
Η ίδρυση του κέντρου πρόληψης Π.Ε. Πειραιάς «ΠΛΟΗΓΟΣ» ξεκίνησε, προκειμένου να καλύψει τα αιτήματα των πολιτών, του κινήματος και του Σωματείου και τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, στις 24.06.2015, με ευρεία σύσκεψη στην οποία συμμετείχαν η Περιφέρεια Αττικής και οι Δήμοι Περάματος, Νίκαιας- Αγίου Ιωάννη Ρέντη, Κορυδαλλού, Κερατσινίου- Δραπετσώνας, Πειραιά, εκπρόσωποι του Οδοντιατρικού Σύλλογο Πειραιά, ενώ συμμετείχε αντιπροσωπεία του ΟΚΑΝΑ, καθώς και οι εκπρόσωποι του Πανελλαδικού Σωματείου Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης. Το Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής είχε ψηφίσει ομόφωνα στις 19/11/2015, την εισήγηση για την ίδρυση Κέντρου Πρόληψης στην Περιφερειακή Ενότητα Πειραιά, η οποία και συνοδευόταν από την αντίστοιχη οικονομική ενίσχυση, το οποίο θα λειτουργούσε με έδρα το Δήμο Πειραιά και με 4 κατ’ αρχήν παραρτήματα στους Δήμους Νίκαιας- Ρέντη, Κερατσινίου-Δραπετσώνας, Περάματος και Κορυδαλλού. Τον Απρίλη του 2017 υπογράφεται η προγραμματική σύμβαση για τη λειτουργία του από τον ΟΚΑΝΑ και την Περιφέρεια Αττικής και το Κέντρο Πρόληψης ήταν έτοιμο με βάση τον Ν.4139/13 να λειτουργήσει με την πρόσληψη 9 επιστημονικών στελεχών (Ψυχολόγοι, Κοινωνικολόγοι, Παιδαγωγοί κλπ) και 2 διοικητικών υπαλλήλων.
Δυστυχώς,όμως, άλλες οι βουλές της κοινωνίας και οι ανάγκες της και άλλες οι μνημονιακές δεσμεύσεις ή/και η πολιτική βούληση, με αποτέλεσμα το ιδρυθέν κέντρο επί της ουσίας να μην λειτουργήσει, αφού ΔΕΝ ΕΓΙΝΑΝ ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ.
Σε πλήρη συμπόρευση η τότε Περιφερειακή Διοίκηση στις 6 Δεκεμβρίου 2018, ανέστειλε την καταβολή εισφοράς από την Περιφέρεια Αττικής μέχρι την στελέχωσή του, ενώ γνώριζε ότι υπήρχαν ήδη ελάχιστα έξοδα για τη σύσταση που στη συνέχεια διογκώθηκαν. Παρά τις επανείλημμένες οχλήσεις τόσο του Σωματείου όσο και ερωτήσεων που κατατέθηκαν στο ΠΣ Αττικής το 2018 (από την τότε ανεξάρτητη περιφερειακή σύμβουλο Κ. Θανοπούλου) ουδεμία απάντηση δόθηκε και ουδεμία λύση βρέθηκε.
Η σημερινή περιφερειακή αρχή της ΝΔ συνεχίζοντας την ίδια τακτική δεν προχώρησε ποτέ στη λειτουργία του Κέντρου Πρόληψης, επικαλούμενη την έλλειψη Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου για τις προσλήψεις που απαιτούνται, ενώ δεν προχώρησε στην συγκρότηση του νέου ΔΣ, του Κέντρου Πρόληψης «ΠΛΟΗΓΟΣ»,σε σώμα. Τώρα συναινεί, επί της ουσίας στο κλείσιμο του κέντρου.
Τι μπορεί και τι πρέπει να γίνει
Στην Περιφέρεια Αττικής λειτουργούσαν 22 Κέντρα Πρόληψης κατά των Εξαρτήσεων & Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας και το 2015 και 2016 ιδρύθηκαν 2 νέα κέντρα στις Π.Ε. Πειραιά και Ανατολικής Αττικής. Τα Κέντρα Πρόληψης δημιουργούνται σε συνεργασία του ΟΚΑΝΑ με την τοπική αυτοδιοίκηση και τις τοπικές κοινωνίες.
Μέσω των προγραμμάτων που υλοποιούν στην κοινότητα επιδιώκουν τόσο την ενδυνάμωση του ατόμου, όσο και τη μείωση των παραγόντων που οδηγούν στη χρήση νόμιμων και παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, καθώς και σε άλλες μορφές εξαρτητικών στάσεων και συμπεριφορών.
Η φιλοσοφία των προγραμμάτων βασίζεται στην ενεργητική συμμετοχή και δράση όλης της κοινωνίας και όχι μόνο των ειδικών. Οι δράσεις που αναπτύσσονται δεν εξαντλούνται μόνο στην παροχή έγκυρης και επιστημονικής πληροφόρησης, αλλά στοχεύουν επίσης στην ανάπτυξη προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, στην υιοθέτηση θετικών στάσεων ζωής και στην ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση φορέων και ομάδων στα πλαίσια της τοπικής κοινωνίας προς την κατεύθυνση της συλλογικής παρέμβασης σε θέματα και προβλήματα που αφορούν σε όλους. Γίνονται δράσεις σε σχολεία, συλλόγους γονέων, ομάδες πολιτών κ.ά. με στόχο την ενημέρωση, την πρόληψη, την εμψύχωση και την ενεργητική και αλληλέγγυα στάση σε θέματα συνολικά εξαρτήσεων.
Η στάση όλων μας πρέπει να είναι στη γραμμή υπεράσπισης του έργου των κέντρων πρόληψης και στη θεσμική, υλική και οργανωτική τους στήριξη και στελέχωσή τους από την Πολιτεία, τις Περιφέρειες και τους Δήμους.
Οι άμεσες ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση, με βάση και τα δίκαια αιτήματα του χώρου, είναι:
– Η διεκδίκηση θεσμικού πλαισίου για τα κέντρα πρόληψης, η έκδοση του «ενιαίου εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας», με στόχο την πλήρως δημόσια λειτουργία των Κέντρων Πρόληψης με μόνιμο προσωπικό.
– Η μη αποδοχή του σχεδιαζόμενου “λουκέτου” από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (Περιφέρεια, Δήμοι, ΟΚΑΝΑ, ΕΝΠΕ).
– Η διεκδίκηση των ποσών από την Περιφέρεια Αττικής, που ανεστάλησαν, από το Υπ. Εσωτερικών, που επιστράφηκαν και από το Υπ. Υγείας, που δεν δόθηκαν ποτέ, ώστε να καλυφθούν τυχόν χρέη. ( Και μόνο τα ποσά από την Περιφέρεια Αττικής θα ήταν αρκετά ώστε να καλυφθούν τα ελάχιστα διοικητικά χρέη!)
Είναι αναγκαία η λειτουργία των κέντρων αυτών γιατί η προσφορά τους στην κοινωνία είναι δημόσια, είναι για όλους τους πολίτες, δημιουργώντας με το σύνολο των δράσεών τους ένα πλέγμα προστασίας απέναντι στη μάστιγα των ποικίλλων εξαρτήσεων (ναρκωτικά, διαδίκτυο, παιχνίδια κ.ά) που ναρκοθετούν την ψυχική και σωματική υγεία μας.
H Κατερίνα Θανοπούλου είναι Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής
Ο Αλέξανδρος Σταθακιός είναι Αντιπρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων στα Κ.Π.
